Przedstawiciel przedsiębiorcy
Przedsiębiorca nie musi prowadzić swojej firmy samodzielnie, może posługiwać się przy tym innymi osobami. W kwestiach jego reprezentacji, czyli składaniu oświadczeń woli, a w szczególności zawieraniu umów, może go zastąpić przedstawiciel. Przedstawiciel może być umocowany do działania na podstawie ustawy lub umowy. Przedstawiciele umowni to pełnomocnicy i prokurenci. Mianem przedstawicieli ustawowych określa się się czasami organy osób prawnych.
1. Kto może zostać pełnomocnikiem?
Pełnomocnik może zostać praktycznie każdy podmiot prawa cywilnego tj. osoba fizyczna, prawna, tzw. ułomna osoba prawna. W przypadku osoby fizycznej powinna ona mieć zdolność do czynności prawnych, tzn. nie być ubezwłasnowolnioną całkowicie i ukończyć co najmniej 13 lat.
Od pełnomocnictwa udzielonego do składania oświadczeń woli należy odróżnić pełnomocnictwo procesowe. Katalog takich pełnomocników został wskazany w treści przepisu art. 87 k.p.c., pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a w sprawach restrukturyzacji i upadłości także osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również małżonek, rodzeństwo, zstępni lub wstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.
Pełnomocnikiem przedsiębiorcy może również być jego pracownik. Osoba prawna prowadząca, na podstawie odrębnych przepisów, obsługę prawną przedsiębiorcy, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej może udzielić pełnomocnictwa procesowego - w imieniu podmiotu, którego obsługę prawną prowadzi - adwokatowi lub radcy prawnemu, jeżeli została do tego upoważniona przez ten podmiot.
W postępowaniu administracyjnym pełnomocnikiem może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych.
2. W jakiej formie powinno być udzielone pełnomocnictwo?
Co do zasady pełnomocnictwo może być udzielone w każdej formie, byleby tylko wola mocodawcy została wyrażona w sposób dostateczny.
Pełnomocnictwo ogólne do czynności nieprzekraczających zwykłego zarządu powinno być udzielone w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, pełnomocnictwo do jej dokonania również powinno być udzielone w tej formie.
3. Co się stanie, gdy ktoś działał bez umocowania lub przekroczył jego zakres?
Jeśli pełnomocnik dokona jednostronnej czynności prawnej bez umocowania lub przekroczył jego zakres to jest ona co do zasady nieważna. Jednakże gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio reguły dotyczące umowy zawartej bez umocowania.
Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Osoba, która zawarła umowę z takim pełnomocnikiem, może drugiej stronie wyznaczyć termin do potwierdzenia umowy, jeśli upłynie on bezskutecznie, to staje się ona wolna.
Jeżeli pełnomocnik po ustaniu umocowania zawrze w imieniu przedsiębiorcy umowę w granicach pierwotnego umocowania, jest ona ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć. Wprowadzono w tym przypadku domniemanie dobrej wiary osoby, która zawarła umowę z takim pełnomocnikiem.
4. Co to jest prokura?
Prokura jest to szczególny rodzaj pełnomocnictwa, które może udzielić przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców tj. Krajowego Rejestru Sądowego. Prokurenta mogą zatem ustanowić spółki uregulowane w przepisach kodeksu spółek handlowych, nie mogą tego uczynić osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą oraz spółki cywilne.
Prokurentem może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, takiego ograniczenia nie ma w przypadku pełnomocnictwa.
Prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie można jej ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich, jeżeli ustawa na to nie pozwala. Inaczej jest w przypadku pełnomocnictwa, którego zakres może mocodawca kształtować dowolnie. Prokura nie obejmuje jednak uprawnienia do zbycia przedsiębiorstwa, do oddania go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości. Do tych czynności potrzebne jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.
Prokura wymaga dla swej ważności formy pisemnej. Wpisywana jest również do KRS.
5. Czy członkowie zarządu spółki są jej pełnomocnikami?
Należy podkreślić, że zarząd spółki to organ osoby prawnej, a jego członkowie to nie są jej pełnomocnicy. Umocowania zarządu nie można ograniczyć względem osób trzecich, co najwyżej może być reprezentacja łączna w przypadku zarządu wieloosobowego.
Inne są skutki braku umocowania „rzekomego” organu niż pełnomocnika. Jeśli ktoś podawałby się za organ osoby prawnej i podpisał umowę w jej imieniu nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, będzie musiał zwrócić to co uzyskał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz naprawić szkodę, którą poniósł kontrahent przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania.