Spółka a odpowiedzialność karna
1. Wstęp.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest jedną z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Ma wiele zalet związanych z ograniczeniem odpowiedzialności i ochroną majątku wspólników, jednakże prowadzona w sposób ewidentnie sprzeczny z prawem może stać się źródłem odpowiedzialności karnej. W niniejszym wpisie przedstawimy kilka najczęściej występujących przypadków.
2. Odpowiedzialność za „ucieczkę przed komornikiem”.
Jeżeli dłużnik kilku wierzycieli tworzy spółkę po to, żeby przenieść na nią składniki swojego majątku i w ten sposób udaremnia lub ogranicza ich zaspokojenie może ponieść odpowiedzialność na podstawie przepisu art. 301 kodeksu karnego. Pewną ciekawostką jest okoliczność, że znamiona tego czynu zabronionego nie wypełnia sytuacja, w której następuje przenoszenie majątku na istniejącą już jednostkę (Marek, Komentarz, s. 650; Zawłocki [w:] Wąsek, Zawłocki II, s. 1491). Naszym zdaniem jest to pewna niekonsekwencja ustawodawcy.
3. Odpowiedzialność za brak realizacji obowiązków informacyjnych.
Na zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zostały nałożone obowiązki informacyjne. Pewne dane należy podawać kontrahentom spółki na stronie internetowej, w ofertach itp. Członkowie zarządu również zobowiązani są do składania sprawozdań finansowych. Niewywiązanie się z tych obowiązków grozi odpowiedzialnością karną. Szerzej na temat obowiązków informacyjnych można przeczytać na stronie Obowiązki informacyjne w spółce.
4. Wyrządzenie szkody spółce.
Członkowie zarządu ponoszą także odpowiedzialność karną, jeżeli wyrządzą spółce znaczną szkodę majątkową poprzez nadużycie udzielonych im uprawnień lub niedopełnienie ciążących na nich obowiązków. Czyn taki podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Surowsze zagrożenie karne jest przewidziana, jeśli sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Zgodnie z orzecznictwem, w odniesieniu do czynów z art. 296 k.k. uszczuplenie należy interpretować jako rzeczywistą stratę (damnum emergens), polegającą na zmniejszeniu się aktywów majątku przez ubytek, utratę lub zniszczenie jego poszczególnych składników, albo na zwiększeniu się pasywów, jak i utracony zysk (lucrum cessans), wyrażający się w udaremnieniu powiększenia się majątku (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 24 sierpnia 2017 r., II AKa 155/17, LEX nr 2383359).
Znamiona tego czynu zabronionego wypełnia również sytuacja, gdy członek zarządu obciążał rachunek kierowanej przez niego spółki wydatkami na cele prywatne, niezwiązane w ogóle z działalnością firmy, dla korzyści osobistej lub w interesie innych osób (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia z dnia 27 lipca 2017 r., sygn. akt II AKa 73/17,LEX nr 2375023).
Kara przewidziana jest również, gdy sprawca sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej.
Art. 296 kodeksu karnego penalizuje czyn zabroniony popełniony nieumyślnie.
Jeśli sprawca takiego czynu, przed wszczęciem podstępowania karnego, naprawił dobrowolnie szkodę nie podlega karze. Oznacza to, że nawet nie wszczyna się wobec niego postępowania karnego.
5. Łapownictwo.
Członek zarządu, który żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku mogące wyrządzić spółce szkodę majątkową albo stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
6. Wyłudzenie kredytu.
eżeli członkowie zarządu w celu uzyskania dla spółki kredytu lub pożyczki przedkładają podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego zagrożeni są odpowiedzialnością karną w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.
7. Nieprawidłowe zaspokajanie wierzycieli.
Jeżeli członkowie zarządu spółki, której grozi niewypłacalność lub upadłość, spłacają lub zabezpieczają tylko niektórych wierzycieli, w sytuacji, gdy niemożliwe jest zaspokojenie wszystkich mogą ponieść odpowiedzialność karną, gdy działają na szkodę niezaspokojonych wierzycieli.
8. Niewłaściwa dokumentacja działalności gospodarczej.
Przepis art. 303 kodeksu karnego przewiduje odpowiedzialność karną dla osoby, która wyrządza szkodę spółce przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszcząc, usuwając, ukrywając, przerabiając lub podrabiając dokumenty dotyczące tej działalności.
9. Niezgłoszenie upadłości w terminie.
Członkowie zarządu spółki lub jej likwidatorzy, którzy nie zgłaszają w terminie wniosku o upadłość spółki pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki podlegają grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Przesłanką do ogłoszenia upadłości spółki jest jej niewypłacalność. Oznacza to, że nie jest w stanie wykonać swoich wymagalnych zobowiązań. Osobę prawną uważa się także za niewypłacalną, jeśli jej zobowiązania przekroczą wartość jej majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.