Odpowiedzialność dłużnika za niezapłacone faktury w zależności od formy prawnej

Ten, kto prowadził działalność gospodarczą wielokrotnie zapewne spotkał się z sytuacją, gdy nie zapłacono za fakturę, mimo że usługa została wykonana perfekcyjnie lub towar był najwyższej jakości. W takiej sytuacji zachodzi konieczność wszczęcia procedury windykacyjnej i złożenia do sądu pozwu o zapłatę. Odpowiedzialność dłużnika w dużej mierze będzie zależała od tego, w jakiej formie prawnej prowadzi swój biznes. Niektóre formy mogą w skuteczny sposób uniemożliwić windykację, nawet w przypadku wygranej sprawy o zapłatę. Wpływ na to także mają takie okoliczności, jak terminy przedawnienia roszczeń czy sposób prowadzenia procesu cywilnego.

Jednoosobowa działalność gospodarcza

W przypadku tej formy prawnej przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem zarówno obecnym jak i przyszłym. Istotną kwestią jest to, czy ten majątek posiada, gdy go nie ma, to nawet wygrana sprawa cywilna skończy się bezskutecznością egzekucji.

Spółka cywilna

Wbrew swojej nazwie nie jest to klasyczna spółka, lecz umowa łącząca wspólników. Zasady odpowiedzialności zbliżone są do jednoosobowej działalności gospodarczej. Za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy odpowiadają solidarnie tzn. wierzyciel może dochodzić całości zapłaty lub jej części od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich od każdego z osobna, a zapłata przez któregokolwiek zwalnia pozostałych.

Spółka jawna

W przypadku tej formy prawnej w pierwszej kolejności odpowiada spółka. Wierzyciel może przeprowadzić egzekucję z majątku wspólnika, tylko w sytuacji, gdyby egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna.

Przykład

Jan Kowalski i Andrzej Nowak spółka jawna nie zapłaciła faktury za usługi marketingowe ABDC Sp. z o.o. ABDC Sp. z o.o. chciałaby wprost wyegzekwować zapłatę od Jana Kowalskiego i Andrzeja Nowaka, ale nie może tego zrobić, gdyż nawet nie pozwała jeszcze spółki jawnej.

Spółka partnerska

Zasady odpowiedzialności są bardzo podobne jak w przypadku spółki jawnej. Występuje jednak pewna modyfikacja. Partner nie ponosi odpowiedzialności za długi powstałe w związku z wykonywanie wolnego zawodu przez innego partnera, jak również za te, które powstały w wyniku działalności osób zatrudnionych przez spółkę, które podlegały kierownictwu innego partnera przy wykonywaniu usług zgodnym z przedmiotem działalności spółki.

Przykład

Księgowi Jan Kowalski i Adam Nowak sp.p. najmowała lokal w Warszawie, nie płaciła za niego czynszu. Oprócz tego Jan Kowalski popełnił błąd w księgach rachunkowych klienta skutkujący tym, że musiał zapłacić on podatek z dużymi odsetkami. Spółka partnerska została pozwana przez wynajmującego oraz klienta. Egzekucja przeciwko niej okazała się bezskuteczna. Wynajmujący może dochodzić zapłaty od obu partnerów, natomiast klient tylko od Jana Kowalskiego, gdyż Adam Nowak nie ponosi odpowiedzialności za błąd popełniony przez innego partnera przy wykonywaniu przez niego zawodu księgowego.

Partnerzy mogą postanowić w umowie spółki, że będą odpowiadać szerzej, tak, jak w przypadku wspólników spółki jawnej.

Spółka komandytowa

W przypadku tej formy prawnej występują dwie kategorie wspólników – komplementariusze i komandytariusze. Ich odpowiedzialność również aktualizuje się, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Komplementariusze odpowiadają jak wspólnicy spółki jawnej, bez ograniczeń. Natomiast komandytariusze do wysokości sumy komandytowej.

Przykład

Spółka komandytowa nie zapłaciła za fakturę w kwocie 20 000 zł. W spółce jest komplementariusz i jeden komandytariusz, wysokości sumy komandytowej określono na 1000 zł. Egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Wierzyciel może dochodzić od komplementariusza kwoty 20 000 zł, a od komandytariusza tylko kwoty 1000 zł.

Komandytariusz może ponosić odpowiedzialność jednak tak, jak komplementariusz, gdy w firmie spółki zostanie zamieszczone jego nazwisko lub nazwa. Podobnie, jeśli komandytariusz reprezentuje spółkę jako pełnomocnik i nie ujawni swojego pełnomocnictwa, albo gdy nie jest umocowany lub przekroczy zakres umocowania.

Wniesienie wkładu do spółki komandytowej przez komandytariusza ogranicza jego odpowiedzialność.

Przykład

Adam Nowak jest komandytariuszem w spółce ABDCD Jan Kowalski Spółka komandytowa. Wysokość sumy komandytowej określono w kwocie 2000 zł. Jan Kowalski wniósł wkład w kwocie 3000 zł. Zatem jest praktycznie zwolniony z odpowiedzialności wobec wierzycieli spółki.

Przed opodatkowaniem spółek komandytowych, bardzo popularna była konstrukcja, w której spółka z ograniczoną odpowiedzialnością pełniła funkcję komplementariusza, natomiast osoby fizyczne komandytariusza, gwarantowało to ochronę przed odpowiedzialnością osób fizycznych. Obecnie ta konstrukcja już nie jest najlepszym rozwiązaniem.

Spółka komandytowo – akcyjna

W przypadku tej spółki komplementariusze odpowiadają jak wspólnicy spółki jawnej, natomiast akcjonariusze co do zasady nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Prosta Spółka Akcyjna, Spółka Akcyjna

Te formy prawne stanowią spółki kapitałowe, które mają osobowość prawną. Udziałowcy / akcjonariusze tych spółek nie ponoszą co do zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Odpowiedzialnością mogą zostać obciążeni członkowie zarządu, w sytuacji bezskuteczności egzekucji wobec spółki, jeśli nie złożyli w terminie wniosku o ogłoszenie jej upadłości.

Przykład

ABCDEF Sp. z o.o. znalazła się w sytuacji, w której wiadomo już, że nie będzie w stanie spłacić swoich zobowiązań, członkowie zarządu zatem w ciągu 30 dni złożyli wniosek o ogłoszenie jej upadłości. Wobec tego, wierzyciel spółki nie będzie mógł uzyskać zapłaty od członków zarządu, gdyż w terminie złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.

Podsumowanie

W przypadku spółek kapitałowych, komandytowej, komandytowo – akcyjnej, które pozwalają zabezpieczyć się przed odpowiedzialnością, warto przedsięwziąć środki zapewniające płatność za fakturę np. przedpłata na podstawie fv pro forma, poręczenie zobowiązania itp.

Nawet, gdy dana konstrukcja prawna nie utrudnia skutecznego dochodzenia wierzytelności, istotną kwestią jest stan majątkowy dłużnika, ponieważ wygrany proces nie zaspokoi wierzyciela, jeśli egzekucja okaże się bezskuteczna.