Prawo gospodarcze 23.02.2022 Napisane przez: KPLM adwokaci

Jak napisać odpowiedź na pozew

Ogólne zasady związane z wnoszeniem odpowiedzi na pozew

Bardzo wielu ludzi, otrzymując pozew nie czyta dołączonych do niego pouczeń. Zaniechanie tej czynności może mieć fatalne skutki dla kogoś, kto nie jest obyty w postępowaniach sądowych. Najczęstszym spotykanym tu błędem jest ten polegający na przyjęciu, że jeżeli – wraz z pozwem – sąd wyznaczył termin rozpoznania sprawy, to jedyną czynnością, jaka jest wymagana od pozwanego, to się na ten proces po prostu stawić. Bardzo często tak jednak nie jest, zwłaszcza, że w aktualnym stanie prawnym (art. 205¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego – dalej kpc) zarządzając doręczenie pozwu przewodniczący składu sędziowskiego wzywa pozwanego do złożenia odpowiedzi w wyznaczonym terminie, który nie może być krótszy niż dwa tygodnie licząc od dnia otrzymania pisma przez pozwanego. Jeżeli pozwany wystosuje odpowiedź na pozew ale uchybi terminowi jej złożenia, sąd mu ją zwróci. Gdyby jednak pozwany uznał, że wyznaczony przez Sąd termin złożenia odpowiedzi na pozew jest za krótki, to, przed jego upływem, powinien wystosować odpowiednie pismo do sądu z umotywowanym wnioskiem jego przedłużenia.

Bezpośrednie skutki zaniechania wniesienia odpowiedzi na pozew

Sytuacja, kiedy to pozwany nie odpowie na pozew, jak i wtedy, kiedy wyśle tę odpowiedź po terminie i sąd mu ją zwróci, może narazić go na wydanie wyroku zaocznego. Sankcja ta jest bardzo poważna, gdyż wyrokowi zaocznemu sąd z urzędu nadaje rygor natychmiastowej wykonalności. Rygor ten oznacza, że powód nie musi czekać na prawomocne zakończenie się procesu i może od razu wystąpić o nadanie takiemu wyrokowi klauzuli wykonalności i wszcząć egzekucję. Co prawda, pozwany może od wyroku zaocznego złożyć sprzeciw, jednak to – samo w sobie – nie powoduje ustania rygoru natychmiastowej wykonalności i zanim proces się zakończy powód może wyegzekwować swoje roszczenie w całości.

A zatem, jeśli pozwany nie złoży w wyznaczonym terminie odpowiedzi na pozew, to sąd po prostu przyjmie za prawdziwe i przyznane przez pozwanego to, co powód zawarł w pozwie i ewentualnie dalszych pismach procesowych, złożonych przed rozpoczęciem rozprawy, o ile oczywiście twierdzenia te nie budzą uzasadnionych wątpliwości, jak również nie wzbudzają podejrzeń co do chęci obejścia prawa przez strony, które dla usankcjonowania swoich działań prawomocnym wyrokiem sądowym wszczynają fikcyjny proces.

Jak zatem powinna wyglądać odpowiedź na pozew

Poza oczywistymi wymogami dotyczącymi pisma procesowego takimi jak oznaczenie sądu, stron, daty i miejsca przygotowania pisma, sygnatury akt w odpowiedzi na pozew pozwany powinien:

Możliwie zwięźle przedstawić stan sprawy,
Wskazać, które fakty przyznaje, a którym zaprzecza,
Odnieść się co do twierdzeń powoda i przedstawianych przez niego dowodów,
Powołać własne zarzuty i przedstawić dowody na ich poparcie,
Załączyć materiał dowodowy (dokumenty, nagrania),
Zgłosić wnioski co do czynności, które należy przeprowadzić w toku rozprawy.

Odniesienie się do twierdzeń powoda

Najczęściej jest tak, że oponując roszczeniu z pozwu pozwany dokonuje zaprzeczeń twierdzeń wysuwanych przez powoda. Zaprzeczenie to może polegać po prostu na zwykłej negacji, czyli stwierdzeniu, że podane przez powoda fakty nie są prawdziwe, ale może przybrać również postać aktywną, kiedy to pozwany prezentuje własną wersję okoliczności faktycznych przeczącą tej, przedstawianej przez powoda. W tym drugim przypadku niejako oczywiste być powinno, że okoliczności te powinny być jak najdokładniej przedstawione w odpowiedzi na pozew, gdyż mogą się one przyczynić do sprawnego przeprowadzenia postępowania. Dlatego też pozwany, do każdego wysuwanego tu twierdzenia powinien zgłosić dowód na jego poparcie (dokumenty, zeznania świadków etc.), a jeżeli go nie posiada, to przynajmniej wskazać sądowi gdzie on się znajduje i zawnioskować o jego przeprowadzenie w toku procesu. Wszystkie twierdzenia pozwanego, które kwestionują zasadność powództwa, nazywamy zarzutami merytorycznymi. Skuteczne ich podniesienie prowadzi do oddalenia powództwa – w całości albo w części. Do najczęstszych zarzutów merytorycznych zaliczamy: zarzut braku legitymacji procesowej, zarzut potrącenia, zarzut nieistnienia roszczenia, zarzut przedawnienia roszczenia, zarzut zrzeczenia się roszczenia, zarzut przedwczesności roszczenia, zarzut sprawy ugodzonej.

Zarzuty procesowe

Drugim istotnym elementem odpowiedzi na pozew powinno być przedstawienie zarzutów procesowych. Zarzuty te, podniesione skutecznie, w ogóle uniemożliwiają prowadzenie procesu. Przykładem takiego zarzutu jest na przykład zapis w umowie, że spór między stronami będzie rozstrzygany przez sąd polubowny (tzw. zapis na sąd polubowny), albo przez inny sąd powszechny niż ten, do którego powód złożył pozew kierując się przepisami kpc. Jeżeli sąd uwzględni zarzut procesowy, to w zależności od okoliczności pozew zostanie zwrócony, odrzucony lub przekazany właściwemu sądowi lub organowi.

Zarzuty procesowe dzielą się na takie, które mogą być podniesione w każdym stanie sprawy i takie, które podnieść należy przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Brak podniesienia któregoś z zarzutów należących do tej drugiej ich grupy – bądź to w odpowiedzi na pozew, bądź najpóźniej przed złożeniem na rozprawie oświadczenia z żądaniem oddalenia powództwa – powoduje utratę prawa powoływania się na nie w dalszym toku procesu. Należy jednak pamiętać, że zgłaszając zarzut formalny trzeba jednocześnie sformułować wniosek procesowy dotyczący dalszego postępowania w sprawie.

Do zarzutów, jakie należy zgłosić najpóźniej do wdania się w spór co do istoty sprawy należą (cyt. za: H. Pietrzkowski „Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych”, Warszawa 2020, str. 432):

Zarzut niewłaściwego określenia przez powoda wartości przedmiotu sporu (art. 25 § 2 kpc) wraz z wnioskiem o jej sprawdzenie, np. poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłego odnośnie do wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot sporu,
Zarzut niewłaściwości sądu, który mógłby być usunięty w drodze umowy stron (art. 200 § 12 kpc) wraz z wnioskiem o stwierdzenie przez sąd swej niewłaściwości i przekazanie sprawy sądowi właściwemu wskazanemu w umowie prorogacyjnej (czyli takiej, która wskazuje sąd właściwy do rozpoznania sprawy),
Zarzut istnienia zapisu na sąd polubowny wraz z wnioskiem o odrzucenie pozwu,
Zarzut istnienia umowy o jurysdykcji państwa obcego (art. 1105 § 6 w zw. z art. 1104 § 2 kpc) wraz z wnioskiem o odrzucenie pozwu Zarzut zawarcia umowy o mediację wraz z wnioskiem o skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego(art. 2021 kpc),
Zarzut potracenia, chyba że wierzytelność pozwanego stała się wymagalna po wdaniu się w spór.

W odpowiedzi na pozew powinny być też zgłoszone zarzuty, które mogą być zgłoszone do zakończenia procesu (np. zarzut braku zdolności procesowej pozwanego, zarzut niewłaściwego trybu postępowania wraz z wnioskiem o podjęcie sprawy we właściwym trybie). Wymienienie ich wszystkich w tym miejscu jest o tyle bezprzedmiotowe, że, w większości przypadków, nie muszą być one zgłoszone w odpowiedzi na pozew.

Zarzut potrącenia

Pismo zawierające zarzut potrącenia powinno zawierać:

Dokładne określenie wierzytelności wzajemnej, ze wskazaniem stosunku prawnego, z którego ona wynika,
Oznaczenie daty wymagalności wierzytelności potrącającego oraz możliwości zaspokojenia wierzytelności przeciwstawnej,
Złożenie oświadczenia woli o potrąceniu lub wykazanie, że zostało złożone przed doręczeniem odpisu pozwu, jeżeli pozwany zdążył złożyć powodowi oświadczenie o potrąceniu zanim otrzymał odpis pozwu,
Wskazanie faktów, na których pozwany opiera swoje żądanie oddalenia powództwa z powodu potrącenia.

Dochowanie wskazanych tu wymogów oraz terminu zgłoszenia zarzutu potrącenia ma dla pozwanego znaczenie fundamentalne, gdyż w przypadku uchybień w tym zakresie sąd, bez wzywania go do uzupełnienia pisma, nie uwzględni zarzutu potrącenia. Jedynym pocieszeniem dla pozwanego pozostaje, że sąd w wyroku kończącym proces nie rozstrzyga o zasadności potrącenia, a więc między pozwanym a powodem nie powstaje w tym zakresie stan powagi rzeczy osądzonej. Oznacza to, że pozwany będzie mógł dochodzić swojej wierzytelności w odrębnym procesie. Nieuwzględnienie zarzutu potrącenia nie pozbawia też pozwanego możliwości wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego.

Warto również pamiętać, że jeżeli pozwany ma wobec powoda wierzytelność, której wysokość przewyższa tą, której dochodzi powód, zamiast zarzutu potrącenia powinien zgłosić powództwo wzajemne. Jeżeli taki pozwany zgłosi jedynie zarzut potrącenia, to sąd, umarzając obie wierzytelności do wysokości wierzytelności powoda, oddali powództwo a o przysługującej pozwanemu nieumorzonej części wierzytelności orzekać nie będzie i pozwany będzie musiał dochodzić jej w odrębnym procesie.